ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ
Το χειμωνιάτικο τεύχος των Βιβλιοδεικτών είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στον Μίκη Θεοδωράκη, ως ένας φόρος τιμής σ’ έναν δημιουργό που σφράγισε με τη ζωή και το έργο του την Ελλάδα του 20ού αιώνα. Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης περιλαμβάνουν στον εκδοτικό κατάλογό τους τις δύο μείζονες συγγραφικές καταθέσεις του Μ. Θεοδωράκη: Οι δρόμοι του Αρχάγγελου (1η έκδ. 2009, δύο τόμοι· πρωτοεκδόθηκε από τις εκδ. Κέδρος το 2000), ένας αυτοβιογραφικός ποταμός, γράφτηκαν στο διάστημα 1986–1995, καλύπτοντας τη διαδρομή του ήδη από τα πρώτα του χρόνια στη Χίο, όπου γεννήθηκε το 1925· Tο Χρέος (1η έκδ. 2011), όπου αναδεικνύεται περισσότερο η πολιτική διάσταση της δράσης του, περιλαμβάνει κείμενα που κατανέμονται σε τρεις τόμους: Η Αντίσταση (1967–1970), Η Ανάλυση (1968–1996), Η Δημιουργία (1967–1974). Τα δύο αυτά έργα συμπληρώνει ο συλλογικός τόμος Συμπαντική Αρμονία, Μουσική και Επιστήμη στον Μίκη Θεοδωράκη (1η έκδ. 2007), καρπός του διεθνούς Συμποσίου που διοργανώθηκε το 2006 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης με πρωτοβουλία του καθηγητή Γιάννη Κουγιουμουτζάκη. Ένα μικρό χρονικό των όσων προηγήθηκαν της έκδοσης των τριών έργων από τις Π.Ε.Κ. αποτυπώνει ο Γ. Κουγιουμουτζάκης στο κείμενό του «Φιλόξενοι και αφιλόξενοι Καιροί», γραμμένο ειδικά για τους Βιβλιοδείκτες.
Το αφιέρωμα των Βιβλιοδεικτών, που αντλεί τα κείμενά του από το υλικό των Δρόμων του Αρχάγγελου και του Χρέους, δεν είναι ένα χρονολόγιο της ζωής και του έργου του συνθέτη. Στα αποσπάσματα που σταχυολογήθηκαν (οι τίτλοι των κειμένων επελέγησαν από τον επιμελητή), κόκκοι άμμου σε έναν αφηγηματικό ωκεανό, θεωρούμε ότι ο έξοχος αφηγητής Μίκης Θεοδωράκης σκιαγραφεί, σε πρώτο πρόσωπο, κάποια από τα θεμελιώδη βιώματα και ορισμένους από τους βαρύνοντες ιδεολογικούς και αισθητικούς προσανατολισμούς που συνδιαμόρφωσαν την αντίληψή του για τη ζωή και την τέχνη. Και κυρίως αναδεικνύει ότι στην περίπτωση των μεγάλων δημιουργών, το έργο δεν μπορεί να διαχωριστεί από τα βιώματα και τις ιδέες· όπως ο ίδιος σημειώνει, «Δεν λέω ότι επειδή έζησα αυτά τα γεγονότα έπρεπε να γράψω αυτή τη μουσική. Λέω ότι για να γράψω αυτή τη μουσική έπρεπε να ζήσω αυτά τα γεγονότα».
«Για μένα η μόνη αξία που δικαιολογεί την ανθρώπινη ιδιότητα είναι η αδελφοσύνη, δηλαδή η δυνατότητα του κάθε ατόμου να εκφράζει αδελφικά αισθήματα για τους άλλους. Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον και μπορεί να ζήσει μόνο μέσα στην κοινωνία. Έξω από την κοινωνία, είναι καταδικασμένος σε θάνατο. Έτσι, ο βασικός νόμος της κοινωνίας θα έπρεπε να είναι η πλήρης εναρμόνιση των σχέσεων μεταξύ όλων των μελών της κοινωνίας. Μονάχα υπ’ αυτούς τους όρους ο άνθρωπος μπορεί να γίνει άνθρωπος, δηλαδή μπορεί να αφιερωθεί στην οικοδόμηση της εσωτερικής του διάστασης, μια και όλοι οι άνθρωποι είμαστε «ποιητές»! Και πρέπει πράγματι ν’ αγωνιζόμαστε για μια ανθρωπότητα που θα έχει λύσει όλα τα υλικά της προβλήματα, επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους ν’ απελευθερώσουν τον εαυτό τους με την ανάπτυξη της σκέψης, την ανάπτυξη του πολιτισμού, της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας.»
Απόσπασμα από το βιβλίο Το Χρέος, τόμ. Β’, σ. 572
