Το InScience.gr σας παρουσιάζει την ομιλία του κ. Γιώργου Βλαχάκη, Καθηγητή Ελληνικής Φιλοσοφίας και Επιστήμης, από την Αρχαιότητα ως τον 20ο αιώνα στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου με τίτλο: «Οι φυσικές επιστήμες στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό», που διοργανώθηκε την Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2025. Η ομιλία διεξάγεται στα πλαίσια του αφιερωματικού κύκλου «Η μελέτη της φύσης στον ελληνικό χώρο, 16ος – 20ος αιώνας».
Περίληψη:
H παρούσα ομιλία φωτίζει ένα ζωτικό, αλλά συχνά παραμελημένο κεφάλαιο της ευρωπαϊκής διανοητικής ιστορίας: τον δυναμικό ρόλο των επιστημών μέσα στον νεοελληνικό Διαφωτισμό. Κατά τον κρίσιμο αιώνα πριν από την Ελληνική Επανάσταση, ένα δυναμικό δίκτυο λογίων, εμπόρων και κληρικών, δραστηριοποιούμενων σε κέντρα της διασποράς όπως η Βιέννη, το Παρίσι και το Βουκουρέστι, συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία της Επιστημονικής Επανάστασης και του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Αντί να είναι παθητικοί δέκτες, τα πρόσωπα αυτά λειτούργησαν ως αγωγοί της νεότερης γνώσης, μεταφράζοντας και εκδίδοντας θεμελιώδη έργα Ευρωπαίων επιστημόνων σε μια αναδυόμενη νεοελληνική επιστημονική γλώσσα.
Η διάδοση της φυσικής, της αστρονομίας, της χημείας και της ιατρικής υπήρξε πράξη βαθύτατα πολιτική. Βρισκόταν στον πυρήνα του διαφωτιστικού προτάγματος της παιδείας, που στόχευε στην απελευθέρωση των πνευμάτων από τη διανοητική αδράνεια και στην προετοιμασία ενός έθνους για την πολιτική του αυτεξουσιότητα. Υπερασπιζόμενοι τον εμπειρισμό και τον ορθολογισμό, οι Έλληνες λόγιοι χρησιμοποίησαν την επιστήμη ως εργαλείο κριτικής της παραδοσιακής αυθεντίας και επαναπροσδιορισμού της πολιτισμικής τους ταυτότητας μέσα σε ένα νεωτερικό, ευρωπαϊκό πλαίσιο.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ:
Γιώργος Βλαχάκης, Καθηγητής Ελληνικής Φιλοσοφίας και Επιστήμης, από την Αρχαιότητα ως τον 20ο αιώνα, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
O Γιώργος Βλαχάκης είναι Διευθυντής του Προγράμματος “Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό» και πρόεδρος της ΑΕΕ του Μεταπτυχιακού προγράμματος «Επικοινωνία της Επιστήμης». Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ιστορία των επιστημών και της φιλοσοφίας, την ιστορία των επιστημονικών οργάνων, την σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και την επικοινωνία της επιστήμης. Είναι μέλος πολλών επιστημονικών ενώσεων, γραμματέας του History of Physics Group της Εuropean Physical Society και αντεπιστέλλον μέλος της International Academy of the History of Science
Κεφάλαια της Ομιλίας
00:00:19 Εισαγωγή – Χαιρετισμός
00:03:15 Ομιλία
00:56:45 Ερωτήσεις
00:57:02 Σε ποια γεωγραφική περιοχή του ελληνικού χώρου έδρασε ο Μεθόδιος Ανθρακίτης; Που έλαβε χώρα η καύση των συγγραμμάτων του;
00:58:30 Ποιες ήταν οι αντιστάσεις ή οι αντιδράσεις που συνάντησε η διάδοση των φυσικών επιστημών στον υπόδουλο ελληνικό χώρο;
01:01:00 Ποιοι παράγοντες επέτρεψαν στους λόγιους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού να συμμετέχουν ενεργά στη διάδοση της ευρωπαϊκής επιστημονικής γνώσης και όχι απλώς να την καταναλώσουν παθητικά;
01:03:21 Πώς η εισαγωγή των φυσικών επιστημών στον ελληνικό χώρο συνδέθηκε με πολιτικές και ιδεολογικές επιδιώξεις του Διαφωτισμού;ς
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ
